Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία με τη γέννηση του τέκνου συνάγεται η συγγένεια αυτού με τη μητέρα του και με τους συγγενείς της. Αντίθετα η συγγένεια του τέκνου με τον πατέρα και τους συγγενείς του συνάγεται από το γάμο ή το σύμφωνο συμβίωσης με τον πατέρα ή ιδρύεται με την αναγνώριση εκούσια ή δικαστική (αρ. 1463 ΑΚ, όπως αντικαταστάθηκε από το αρ. 14 Ν. 4356/22-12-2015 ΦΕΚ Α’ 181/24-12-2015). Συνεπώς δημιουργείται μια διάκριση αναφορικά με την ίδρυση της συγγένειας με τον πατέρα ανάμεσα στα παιδιά που γεννιούνται σε γάμο και στα χωρίς γάμο γεννημένα παιδιά.
Σύμφωνα με το αρ. 1465 ΑΚ ορίζεται ότι το τέκνο που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια του γάμου της μητέρας του ή μέσα σε τριακόσιες ημέρες από τη λύση ή την ακύρωσή του τεκμαίρεται ότι έχει πατέρα τον σύζυγο της μητέρας (τέκνο γεννημένο σε γάμο). Κρίσιμο διάστημα της σύλληψης θεωρείται το χρονικό διάστημα που περιλαμβάνεται ανάμεσα στην τριακοσιοστή (300) και στην εκατοστή ογδοηκοστή ημέρα (180) πριν από τον τοκετό. Συνεπώς ο χρόνος γέννησης του τέκνου έχει πρωτεύουσα σημασία για τη θεμελίωση του τεκμηρίου καταγωγής από γάμο. Ο γάμος της μητέρας για τη θεμελίωση του τεκμηρίου καταγωγής από γάμο δεν είναι απαραίτητο να είναι έγκυρος αρκεί να είναι υποστατός. Επίσης δεν ενδιαφέρει και η μεταγενέστερη τυχόν διακοπή της έγγαμης συμβίωσης των συζύγων. Προβλέπεται ότι το παιδί που θα γεννηθεί από τη γυναίκα όσο διαρκεί ο γάμος ή και μέσα σε τριακόσιες ημέρες από τη λύση του θεωρείται ως παιδί του συζύγου της.
Για να ανατραπεί η πατρότητα του παιδιών που έχουν γεννηθεί εντός γάμου και συνεπώς λογίζονται ως τέκνα του συζύγου το δίκαιο προβλέπει έναν ενιαίο θεσμό δικαστικής προσβολής της πατρότητας, ο οποίος συνιστά και τον μοναδικό τρόπο ανατροπής του τεκμηρίου καταγωγής από γάμο. Προβλέπεται ένας μεγάλος αριθμός ατόμων, που νομιμοποιούνται ενεργητικά να ασκήσουν την προσβολή πατρότητας. Το δικαίωμα αυτό της προβολής της πατρότητας του τέκνου ως τέκνου γεννημένου σε γάμο μπορούν να προσβάλουν:
- ο σύζυγος της μητέρας
- ο πατέρας ή η μητέρα του συζύγου, αν αυτός πέθανε ή κηρύχτηκε σε αφάνεια χωρίς να έχει χάσει το δικαίωμα της προσβολής
- το τέκνο
- η μητέρα του τέκνου
- ο σύντροφος της μητέρας, ήτοι το άτομο με το οποίο η μητέρα ευρισκόμενη σε διάσταση με τον σύζυγό της είχε μόνιμη σχέση με σαρκική συνάφεια κατά το κρίσιμο διάστημα της σύλληψης.
Το δικαίωμα προσβολής πατρότητας καθενός από τους προαναφερθέντες είναι προσωποπαγές, αυτοτελές και ανεξάρτητο.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην περίπτωση που την αγωγή ασκεί ο άντρας με τον οποίο η μητέρα είχε σαρκική συνάφεια κατά το κρίσιμο διάστημα της σύλληψης η απόφαση που εκδίδεται και κάνει δεκτή την προσβολή της πατρότητας συνεπάγεται αυτοδικαίως και την αναγνώριση του τέκνου από τον ενάγοντα. Στην περίπτωση αυτή επέρχεται αυτόματη σύνδεση του παιδιού με τον σύντροφο της μητέρας ως τον κατά το νόμο πατέρα του. (Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη, Οικογενειακό Δίκαιο ΙΙ α,Σάκκουλας 1998, Κεφ. ΙΙ τέκνα γεννημένα σε γάμο, στ αποτελέσματα της προσβολής σελ.44). Με τον τρόπο αυτό το τέκνο έχει ως προς όλα θέση τέκνου γεννημένου σε γάμο απέναντι στους δύο γονείς και στους συγγενείς τους.
Στην περίπτωση που την αγωγή ασκεί το ίδιο το τέκνο, οπότε στην περίπτωση αυτή εναγόμενοι είναι η μητέρα του και ο σύζυγός της, που είναι και νόμιμοι αντιπρόσωποί του ως ασκούντες τη γονική μέριμνα αυτού, προβλέπεται η αντιπροσώπευση του ανηλίκου στη σχετική δίκη μέσω του διορισμού ειδικού επιτρόπου του (αρ. 1517 ΑΚ). Ο ειδικός επίτροπος διορίζεται από το Μονομελές Πρωτοδικείο κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας.
Καθότι το ζήτημα της προσβολής ή μη της πατρότητας του τέκνου συνεπάγεται σοβαρές συνέπειες στην προσωπική ζωή του ατόμου και στις λοιπές έννομες σχέσεις του ο νόμος καθιερώνει συγκεκριμένες αποσβεστικές προθεσμίες διαφορετικές ανάλογα με τον δικαιούχο στην άσκηση της αγωγής, ενάγοντα.
Σύμφωνα με το αρ. 1470ΑΚ η προσβολή της πατρότητας αποκλείεται:
- για τον σύζυγο της μητέρας: όταν περάσει ένα έτος αφ’ ότου πληρηφορήθηκε τον τοκετό και τα περιστατικά από τα οποία προκύπτει ότι η σύλληψη του τέκνου δεν έγινε από αυτόν σε κάθε δε περίπτωση όταν περάσουν πέντε έτη από τον τοκετό. Ωστόσο η προσβολή της πατρότητας από τον σύζυγο αποκλείεται αν ο σύζυγος έχει αναγνωρίσει ο ίδιος το τέκνο ως δικό του πριν γίνει αμετάκλητη η απόφαση για την προσβολή, δηλαδή αν από τη συμπεριφορά του συνάγεται ότι ο ίδιος αποδέχεται το παιδί σαν δικό του (πχ. συμπεριφέρεται με αισθήματα στοργής και αφοσίωσης, το προσφωνεί “παιδί μου”, το επιδεικνύει με χαρά στους συγγενείς του). Επιπλέον η προσβολή της πατρότητας για το σύζυγο αποκλείεται αν ο τελευταίος έδωσε τη συγκατάθεσή του στη σύλληψη του παιδιού με τεχνητή γονιμοποίηση. Σε κάθε περίπτωση οποιοδήποτε από τους λοιπούς δικαιούχους σε προσβολή (μητέρα ή πατέρας συζύγου, μητέρα, άντρας που είχε σαρκική συνάφεια με τη μητέρα, τέκνο) δεν μπορούν να προσβάλουν την πατρότητα αν ο σύζυγος συγκατατέθηκε στην υποβολή της συζύγου του σε τεχνητή γονιμοποίηση.
- για τον πατέρα ή για τη μητέρα του συζύγου: όταν περάσει ένα έτος αφ’ ότου έμαθαν το θάνατο του τελευταίου και τη γέννηση του τέκνου
- για το τέκνο: όταν περάσει ένα έτος από την ενηλικίωσή του
- για τη μητέρα: όταν περάσει ένα έτος από τον τοκετό ή εφ’ όσον υπάρχει σοβαρός λόγος για τη μη προσβολή κατά τη διάρκεια του γάμου έξι μήνες αφ’ ότου λύθηκε ή ακυρώθηκε ο γάμος με τον σύζυγό της (αν υπήρχε σοβαρός λόγος για τη μη προσβολή κατά τη διάρκεια του γάμου)
- για τον άντρα που είχε σαρκική συνάφεια με τη μητέρα: δύο χρόνια από τον τοκετό. Η δυνατότητα άσκησης προσβολής πατρότητας από τον άντρα που είχε σαρκική συνάφεια προστέθηκε με το άρθρο 19 παρ. 1α’ και 1β’ του νόμου 2521/1997.
Εφόσον η αγωγή προσβολής πατρότητας κριθεί από το Δικαστήριο νόμω και ουσία βάσιμη το τέκνο χάνει την ιδιότητα του τέκνου που γεννήθηκε σε γάμο αναδρομικά από τη γέννησή του μόλις γίνει αμετάκλητη η απόφαση που δέχεται την προσβολή. Ο μέχρι πρότινος νομικός δεσμός που συνέδεε τον σύζυγο και τους συγγενείς του με το τέκνο καταλύεται.
Εκτός από την περίπτωση που την αγωγή ασκεί ο σύντροφος της μητέρας, στις λοιπές περιπτώσεις, αμέσως μόλις γίνει αμετάκλητη η απόφαση που δέχεται την προσβολή της πατρότητας, το τέκνο λαμβάνει την ιδιότητα του τέκνου γεννημένου χωρίς γάμο και μπορεί εν συνεχεία να ακολουθήσει για αυτό η διαδικασία της αναγνώρισης (εκούσιας, δικαστικής) από τον φυσικό του πατέρα.
